Skip to main content Skip to main navigation menu Skip to site footer
Type: Article
Published: 2022-02-28
Page range: 228-242
Abstract views: 214
PDF downloaded: 2

Taxonomic notes on genera Bourrellyodesmus and Xanthidium (Zygnematophyceae) from Chapada Diamantina, Bahia, Brazil

Programa de Pós-Graduação em Botânica, Universidade Estadual de Feira de Santana, Departamento de Ciências Biológicas, Laboratório de Ficologia, Av. Universitária, km 3, BR-116, 44031-460, Feira de Santana, BA, Brazil
Departamento de Ciências Biológicas, Universidade Estadual de Santa Cruz, Rodovia Jorge Amado, km 16, 45662-900, Ilhéus, BA, Brazil
Laboratório de Ficologia, Av. Universitária, km 3, BR-116, 44031-460, Feira de Santana, BA, Brazil
algae Desmidiaceae desmids periphyton taxonomy

Abstract

Here, we report some interesting periphytic desmids, collected in the Chapada Diamantina region, Caatinga domain, northeastern Brazil. Overall, seven taxa were identified, including two species (Bourrellyodesmus comperei, Xanthidium verrucosum) and one variety (Xanthidium concinnum var. longispinum), which are taxonomic novelties, in addition to other taxa of the desmid flora of Brazil. Taxonomic notes and ecological information were provided for each taxon.

References

Archer, W. (1883) Xanthidium concinnum, n. sp., Archer, a minute form of Cosmarium aspect. In Proceedings of learned societies. Dublin Microscopical Club. Annals and Magazine of Natural History (5) 11: 285. https://doi.org/10.1080/00222938309459147

Bicudo, C.E.M. & Carvalho, L.M. (1969) Polymorphism in the desmid Xanthidium regulare and its taxonomic implications. Journal of Phycology 5: 369–375. https://doi.org/10.1111/j.1529-8817.1969.tb02627.x

Bicudo, C.E.M. & Compère, P. (1978) A taxonomic study of the desmid genus Bourrellyodesmus (Zygnemaphyceae). Bulletim du Jardin Botanique National de Belgique 48: 409–426. https://doi.org/10.2307/3667941

Bicudo, C.E.M., Faustino, S.M.M. & Godinho, L.R. (2018) Flora Ficológica do Estado de São Paulo: Zygnemaphyceae, volume 4 parte 4. Rima, São Carlos, 321 pp.

Bittencourt-Oliveira, M.C. (1993) Ficoflórula do Reservatório de Balbina, estado do Amazonas, III: Classe Zygnemaphyceae. Revista Brasileira de Biologia 53 (3): 477–488.

Borge, O. (1899) Ueber tropische und subtropische Süsswasser-Chlorophyceen. Bihang til Kongliga Svenska Vetenskaps-Akademiens Handlingar 24 (Afd. III, 12): 1–33.

Borge, O. (1918) Die von Dr. A. Löfgren in São Paulo gessammelten Süsswasseralgen. Arkiv för Botanik 15 (13): 1–108.

Borge, O. (1925) Die von F. C. Hoehne Wahrend der espedition Roosevelt-Rondon gessammelten Süsswasseralgen. Arkiv för Botanik 19 (17): 1–56.

Børgesen, F. (1891) Symbolae ad floram Brasiliae centralis cognoscendam. Edit. Eug. Warming. Particula XXXIV. Videnskabelige meddelelser fra den Naturhistoriske forening i Kjöbenhavn 1890: 24–53.

Camargo, J.C., Loverde-Oliveira, S.M., Sophia, M.G. & Nogueira, F.M.B. (2009) Desmídias perifíticas da baía do Coqueiro, Pantanal Matogrossense—Brasil. Iheringia 64 (2): 25–41.

Coesel, P.F.M. (1996) Biogeography of desmids. Hydrobiologia 336 (1–3): 41–53. https://doi.org/10.1007/BF00010818

Coesel, P.F.M. (1988) Desmid zygospores from French Guiana and the phenomenon of simultaneous conjugation in multi-species assemblies. Cryptogamie, Algologie 19 (1–2): 109–119.

Compère, P. (1983) Some algae from Kashmir and Ladakh, W. Himalayas. Bulletin de la Société Royale de Botanique de Belgique / Bulletin van de KoninklijkeBelgische Botanische Vereniging 116 (2): 141–160.

Costa, F.M., Ramos, G.J.P., Oliveira, I.B., Bicudo, C.E.M. & Moura, C.W.N. (2018) Five new taxa and a new record of Euastrum (Desmidiaceae) from the Chapada Diamantina region, Bahia State, Brazil. Phytotaxa 372 (3): 193–202. https://doi.org/10.11646/phytotaxa.372.3.2

Costa, F.M., Ramos, G.J.P., Oliveira, I.B., Bicudo, C.E.M. & Moura, C.W.N (2020) Notes on the genus Euastrum (Desmidiaceae) in Brazil, with description of a new species. Phytotaxa 451 (1): 34–44. https://doi.org/10.11646/phytotaxa.451.1.3

Couté, A. & Tell, G. (1981) Ultrastructure de la paroi cellulaire des desmidiacées au microscope électronique à balaiage. Beih. Nova Hedwigia 68: 1–228.

Cruz, A.C.R., Marques, M.F.O. & Gusmão, L.F.P. (2007) Fungos anamórficos (Hyphomycetes) da Chapada Diamantina: novos registros para o Estado da Bahia e Brasil. Acta Botânica Brasilica 21 (4): 847–855. https://doi.org/10.1590/S0102-33062007000400009

De-Lamonica-Freire, E.M. (1992) O Gênero Xanthidium (Zygnemaphyceae, Desmidiales) na estação ecológica da Ilha de Taiamã, estado de Mato Grosso, Brasil. Boletim do Instituto de Biociências 1 (1): 1–9.

Faustino, S.M.M. & Bicudo, C.E.M. (2004) Genus Bourrellyodesmus (Desmidiaceae, Zygnemaphyceae) in the state of São Paulo, Brazil. Revista Brasileira de Botânica 27 (4): 667–670. https://doi.org/10.1590/S0100-84042004000400007

Fernandes, M.F., Cardoso, D. & Queiroz, L.P. (2019) An updated plant checklist of the Brazilian Caatinga seasonally dry forests and woodlands reveals high species richness and endemism. Journal of Arid Environments 104079. https://doi.org/10.1016/j.jaridenv.2019.104079

Förster, K. (1964) Desmidiaceen aus Brasilien, 2: Bahia, Goyaz, Piauhy und Nord- Brasilien. Hydrobiologia 23 (3–4): 321–505. https://doi.org/10.1007/BF00179497

Förster, K. (1969) Amazonische Desmidieen 1. Areal Santarém. Amazoniana 2 (1–2): 5–116, pl. 1–56.

Förster, K. (1974) Amazonische Desmidien 2. Amazoniana 2 (2): 135–242.

Förster, K. (1981) Revision und Validierung von Desmidiaceen-Namen aus früheren Publikationen. 1. Algological Studies/Archiv für Hydrobiologie Supplement 28: 226–235.

Giulietti, A.M., Harley, R.M., Queiroz, L.P., Barbosa, M.R.V., Neta, A.L.B. & Figueiredo, M.A. (2002) Plantas endêmicas da caatinga. In: Sampaio, E.V.S.B., Giullietti, A.M., Virgínio, J. & Gamarras-Rojas, C.F.L. (Eds.) Vegetação & Flora da Caatinga. APNE/ CNIP, Recife, pp. 103–115.

Gray, A. (1837) Remarks on the structure and affinities of the order Ceratophyllaceae. Annals of the Lyceum of Natural History of New York 4: 41–50. https://doi.org/10.1111/j.1749-6632.1848.tb00260.x

Grönblad, R. (1945) De algis brasiliensibus. Praecipue desmidiaceis in regione inferiore fluminis Amazonas a professore August Ginzberger (Wien) anno MCMXXVII collectis. Acta Societatis Scienctiarum Fennicae 2 (6): 1–44.

Kützing, F.T. (1849) Species algarum. Lipsiae, Leipzig, 922 pp.

Leal, I.R., Tabarelli, M. & Silva, J.M.C. (2003) Ecologia e conservação da Caatinga. Universidade Federal de Pernambuco, Recife, 822 pp.

Lemmermann, E. (1914) Algologische Beitrage, 13: über das Vorkommen von Algen in den Schläuchen von Utricularia. Abhandlungen hrsg. vom Naturwissenschaften Verein zu Bremen 23 (1): 261–267.

Linnaeus, C. (1753) Species Plantarum. Vol. 1. Imprensis Laurentii Salvii, Holmiae, 560 pp.

Lopes, M.R.M. & Bicudo, C.E.M. (2003) Desmidioflórula de um lago da planície de inundação do Rio Acre, Estado do Amazonas, Brasil. Acta Amazônica 33 (2): 167–212. https://doi.org/10.1590/1809-4392200332212

Moura, C.W.N., Ramos, G.J.P.R., Santos, M. (2021) Protocolo de preparação de amostras de desmídias (Desmidiaceae, Zygnematophyceae) para estudos morfológicos por meio de Microscopia Eletrônica de Varredura. Hoehnea 48: e1342020. https://doi.org/10.1590/2236-8906-134/2020

Nordstedt, C.F.O. (1870) Symbolae ad floram Brasiliae centralis cognoscendam. Videnskabelige meddelelser fra Dansk naturhistorisk forening i Københaven 21: 195–234.

Nordstedt, C.F.O. (1878) De algis aquæ dulcis et de Characeis ex insulis Sandvicensibus a Sv. Bergren 1875 reportatis. Minnesskrift utgifven af Kongl. Fysiografiska Sällskapet i Lund 7: 1–24.

Oliveira, I.B. (2011) Zygnematophyceae (Streptophyta) aa Área De Proteção Ambiental Litoral Norte, Bahia, Brasil. Universidade Estadual de Feira de Santana, Feira de Santana, 643 pp.

Oliveira, I.B., Bicudo, C.E.M. & Moura, C.W.N. (2011) Octacanthium e Xanthidium (Desmidiaceae, Zygnematophyceae) em Camaçari, estado da Bahia, Brasil. Sitientibus 11 (1): 89–93. http://dx.doi.org/10.13102/scb142

Parrini, R., Raposo, M.A., Pacheco, J.F., Carvalhães, A., Melo-Junior, T.A., Fonseca, S.M. & Minns, J.C. (1999) Birds of the Chapada Diamantina, Bahia, Brazil. Cotinga 2: 86–95.

Paula, A.C.M., Moresco, G.A., Bortolini, J.C., Jati, J., Reis, L.M. & Rodrigues, L.C. (2014) Os gêneros Staurastrum, Staurodesmus e Xanthidium em uma lagoa de inundação, planície de inundação do alto rio Paraná, Brasil. Iheringia 69 (2): 417–431.

Prescott, G.W., Bicudo, C.E.M. & Vinyard, W.C. (1982) A Synopsis of North American Desmids. Part II. Desmidiaceae: Placodermae. Section 4. University of Nebraska Press, Lincoln, 700 pp.

Queiroz, L.P., Cardoso, D., Fernandes, M.F., Moro, M. (2017) Diversity and evolution of flowering plants of the Caatinga domain. In: Silva, J.C., Leal, I. & Tabarelli, M. (Eds.) Caatinga: the Largest Tropical Dry Forest Region in South America. Springer, Cham, pp. 23–63. https://doi.org/10.1007/978-3-319-68339-3_2

Ralfs, J. (1848) The British Desmidieae. Reeve, London, 226 pp.

Ramos, G.J.P, Bicudo, C.E.M. & Moura, C.W.N. (2018) Some new, rare and interesting desmids from bromeliad phytotelmata in Brazil. Phytotaxa 346 (1): 59–77. https://doi.org/10.11646/phytotaxa.346.1.3

Ramos, G.J.P., Costa, F.M., Santos, M.A. & Moura, C.W.N. (2019) Taxonomic novelties, new records, and rare species of desmids from the Chapada Diamantina region, Brazil. Phytotaxa 391 (3): 185–196. https://doi.org/10.11646/phytotaxa.391.3.2

Ramos, G.J.P., Santos, M.A, Oliveira, I.B. & Moura, C.W.N. (2020) Taxonomic and nomenclatural notes on five taxa of Cosmarium (Desmidiaceae, Zygnematophyceae) from Brazil. Notulae Algarum 146: 1–5.

Ramos, G.J.P., Santos, M.A & Moura, C.W.N. (2021a) Taxonomic notes on some Cosmarium species (Desmidiaceae, Zygnematophyceae) from Brazil. Phytotaxa 483 (3): 291–299. https://doi.org/10.11646/phytotaxa.483.3.9

Ramos, G.J.P., Santos, M.A & Moura, C.W.N. (2021b) How hidden is the diversity of the genus Cosmarium (Desmidiaceae) in the Brazilian Caatinga? Acta Botanica Brasilica 35: 1–27. https://doi.org/10.1590/0102-33062020abb0370

Ribeiro, C.A., Ramos, G.J.P., Oliveira, I.B. & Moura, C.W.N. (2015) Micrasterias (Zygnematophyceae) de duas áreas do Pantanal dos Marimbus (Baiano e Remanso), Chapada Diamantina, Bahia, Brasil. Sitientibus 15: 1–12. https://doi.org/10.13102/scb578

Scott, A.M. & Grönblad, R. (1957) New and interesting desmids from the southeastern United States. Acta Societatis Scientiarum Fennica 2 (8): 1–62.

Scott, A.M., Grönblad, R. & Croasdale, H. (1965) Desmids from the Amazon Basin, Brasil. Acta Botanica Fennica 69: 1–93.

Silva, A.C. & Souza, A.F. (2018) Aridity drives plant biogeographical sub-regions in the Caatinga, the largest tropical dry forest and woodland block in South America. PLoS ONE 13 (4): e0196130. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0196130

Souza, K.F. & Melo, S. (2011) Desmids (Chlorophyta) from lake Novo (Amapá, Brazil): genera Staurastrum, Staurodesmus e Xanthidium. Acta Amazonica 41 (3): 335–346. https://doi.org/10.1590/S0044-59672011000300002

Š?astný, J., Skaloud, P., Langenbach, D. & Neustupa, K.N.J. (2013) Polyphasic evaluation of Xanthidium antilopaeum and Xanthidium cristatum (Zygnematophyceae, Streptophyta) species complex. Journal of Phycology 49: 401–416. https://doi.org/10.1111/jpy.12051

Thérézien, Y. (1985) Contribution à l’étude des algues d’eau douce de la Guyane Française (à l’exclusion des Diatomées). Bibliotheca Phycologica 72: 5– 275.

Thomasson, K. (1971) Amazonian desmids. Mémoires Institute Royal des Sciences Naturelles de Belgique 86: 1–57.

West, W. (1892) Algae of the English Lake District. Journal of the Royal Microscopy Society 1892: 713–48. https://doi.org/10.1111/j.1365-2818.1892.tb05529.x

West, W. & West, G.S. (1897) Welwitsch’s African freshwater algae. Journal of Botany, British and Foreign 35: 1–7, 33–42, 77–89, 113–122, 172–183, 235–243, 264–272, 297–304.

Zuccarini, J.G. (1832) Plantarum novarum vel minus cognitarum, quae in horto botanico herbarioque regio Monacensi servantur. Abhandlungen der Mathematisch-Physikalischen Classe der Königlich Beyerischen Akademie der Wissenschaften 1: 290–380. http://dx.doi.org/10.5962/bhl.title.9506

How to Cite

Dos Santos, M.A., Peixoto Ramos, G.J. & Do Nascimento Moura, C.W. (2022)

Taxonomic notes on genera Bourrellyodesmus and Xanthidium (Zygnematophyceae) from Chapada Diamantina, Bahia, Brazil

. Phytotaxa 536 (3): 228–242. https://doi.org/10.11646/phytotaxa.536.3.3