Skip to main content Skip to main navigation menu Skip to site footer
Type: Article
Published: 2021-06-29
Page range: 135–167
Abstract views: 72
PDF downloaded: 1

Checklist, new records, and taxonomic annotations of freshwater thecate dinoflagellate (Dinophyceae) in Colombia

Grupo de Limnología Básica y Experimental y Biología y Taxonomía Marina, Instituto de Biología, Universidad de Antioquia, Medellín, Colombia.
Facultad de Ciencias Naturales y Museo, (UNLP)/CIC-BA, La Plata, Argentina
Aquatic Ecology, Department of Biology, Ecology Building, Lund University, Sweden.
Laboratorio Algas Continentales, Ecología y Taxonomía. Facultad de Ciencias, Universidad Nacional Autónoma de México.
Grupo de Investigación Bioforense, Facultad de Derecho y Ciencias Forenses, Tecnológico de Antioquia Institución Universitaria, Medellín, Colombia.
Grupo de Limnología Básica y Experimental y Biología y Taxonomía Marina, Instituto de Biología, Universidad de Antioquia, Medellín, Colombia.
Phytoplankton morphology Northern South America continental wetlands

Abstract

A study on the freshwater dinoflagellate (Dinophyceae) of Colombia was carried out based on samples from four swamps, nine reservoirs, a small insular lake, and additional specimens deposited in the phycological collection of Universidad de Antioquia, Colombia, and the collection of Universidad de La Plata, Argentina. For most species, detailed morphological descriptions and illustrations are provided. Moreover, the geographical distribution of the species is updated. Durinskia spp., Glochidinium penardiforme, Naiadinium polonicum, Peridiniopsis elpatiewskyi, Peridiniopsis quadridens, and Sphaerodinium fimbriatum, are reported for the first time in Colombia. Furthermore, the correct sulcal plate pattern was determined for Naidinium polonicum which has been misinterpreted in earlier literature.

References

<p>Adachi, R. (1965) Studies on a dinoflagellate <em>Peridinium polonicum</em> Wolosz. I. The structure of skeleton. <em>J. Fac. Fish. Prefect. Univ. Mie.</em> 6: 317–326.</p>
<p>Aguilera-Díaz, M.M. (Ed.) (2011) <em>La economía de las Ciénagas del Caribe colombiano</em>. Primera Ed. Banco de la República, Bogotá, D C. 197 pp. https://doi.org/10.32468/Ebook.664-245-3</p>
<p>Aguirre Ramírez, N.J., Palacio Baena, J. &amp; Ramírez Restrepo, J.J. (2007) Características limnológicas del Embalse El Peñol-Guatapé, Colombia. <em>Revista Ingenierías Universidad de Medellín</em> 6: 53–66.</p>
<p>Almanza, V., Bicudo, C.E.M., Parra, O. &amp; Urrutia (2016) Características morfológicas y limnológicas de las floraciones de <em>Ceratium furcoides</em> (Dinophyta) en un lago somero de Chile Central. <em>Limnetica</em> 35: 253–268.&nbsp; https://doi.org/10.23818/limn.35.21</p>
<p>Annenkova, N. V, Hansen, G., Moestrup, Ø. &amp; Rengefors, K. (2015) Recent radiation in a marine and freshwater dinoflagellate species flock. <em>International Society for Microbial Ecology (ISME Journal)</em> 9: 1821–1834.&nbsp; https://doi.org/10.1038/ismej.2014.267</p>
<p>Aranguren-Riaño, N.J. &amp; Cortés-Pérez, F. (2005) Características limnologícas de dos sistemas acuáticos del municipio de Santana (Boyacá). <em>Ciencia en Desarrollo</em> 2: 64–79.</p>
<p>Ascencio, E., Rivera, P. &amp; Cruces, F. (2015) Morfología de <em>Peridiniopsis elpatiewskyi</em> (Ostenfeld) Bourrelly (Dinophyceae) encontrada por primera vez en aguas continentales de Chile. <em>Gayana Botanica</em> 72: 42–46. https://doi.org/10.4067/S0717-66432015000100006</p>
<p>Ascencio, E., Rivera, P., Cruces, F. &amp; Vila, I. (2018) Estudio morfológico de <em>Naiadinium polonicum</em> (Dinophyceae) reportado por primera vez en aguas continentales de Chile. <em>Gayana Botanica</em> 75: 438–446. https://doi.org/10.4067/S0717-66432018000100438</p>
<p>Balech, E. (1974) El género <em>Protoperidinium</em> Bergh 1881 (Peridinium Ehr., 1831, partim.). <em>Revista del Museo Argentino de Ciencias Naturales “Bernardino Rivadavia”</em> 4: 1–79.</p>
<p>Björk, S. &amp; Gelin, C. (1980) <em>Limnological function and management of the EL Peñol reservoir, Colombia</em>. Institute of Limnology of Lund, Lund, Sweden, pp. 1–21.</p>
<p>Björnerås, C., Škerlep, M., Gollnisch, R., Herzog, S.D., Ugge, G.E., Hegg, A., Hu, N., Johansson, E., Lee, M., Pärssinen, V., Sha, Y., Vinterstare, J., Zhang, H., Hulthén, K., Brönmark, C., Hansson, L.A., Anders Nilsson, P., Rengefors, K. &amp; Brian Langerhans, R. (2020) Inland blue holes of the bahamas – chemistry and biology in a unique aquatic environment. <em>Fundamental and Applied Limnology</em> 194: 95–106. https://doi.org/10.1127/fal/2020/1330</p>
<p>Boltovskoy, A. (1973a) Formación del arqueopilo en tecas de dinoflagelados recientes. <em>Revista Española de Micropaleontología</em> 5: 81–98.</p>
<p>Boltovskoy, A. (1973b) <em>Peridinium gatunense</em> Nygaard. Estructura y estéreoultraestructura tecal (Dinoflagellida). <em>Physis (Buenos Aires) B</em> 32: 331–344.</p>
<p>Boltovskoy, A. (1995a) <em>Taxonomía y morfología de los dinoflagelados: Métodos de trabajo.</em> Univ. de Concepción, Concepción, pp. 55–82.</p>
<p>Boltovskoy, A. (1995b) <em>Técnicas de microscopía electrónica de barrido: aplicación a las microalgas. </em>Univ. de Concepción, Concepción, pp. 119–138.</p>
<p>Boltovskoy, A. (1999a) <em>Contribución al conocimiento de los dinoflagelados de la República Argentina. </em>Universidad de La Plata. 148 pp.</p>
<p>Boltovskoy, A. (1999b) The genus <em>Glochidinium gen. nov.</em>, with two species: <em>G. penardiforme comb. nov.</em> and <em>G. platygaster sp. nov.</em> (Peridiniaceae). <em>Grana</em> 38: 98–107. https://doi.org/10.1080/713786927</p>
<p>Boltovskoy, A. (2003) <em>Peridinium willei</em> (Dinophyceae) y sus formas: ecología y distribución en la Argentina. <em>Boletín de la Sociedad Argentina de Botánica</em> 38: 175–184.</p>
<p>Borics, G., Grigorszky, I., Padisák, J., Barbosa, F.A.R. &amp; Z.-Doma, Z. (2005) Dinoflagellates from tropical Brazilian lakes with description of <em>Peridinium brasiliense</em> sp. nova. <em>Algological Studies</em> 118: 47–61. https://doi.org/10.1127/1864-1318/2006/0118-0047</p>
<p>Canosa, A. &amp; Pinilla, G. (2007) Relaciones entre las abundancias del bacterioplancton y del fitoplancton en tres ecosistemas lénticos de los Andes Colombianos. <em>Revista de Biología Tropical</em> 55: 135–146.&nbsp; https://doi.org/10.15517/rbt.v55i1.6064</p>
<p>Cárdenas-Torres, G.Y. &amp; Florido-Mosquera, H.E. (1998) Caracterización de las comunidades fitoplanctónica y perifítica del Embalse de Chuza: Parque Nacional Natural Chingaza, Cundinamarca-Colombia. <em>Diógenes</em> 5: 127–143.</p>
<p>Cardozo, A.Y., Bermudez, A., Aranguren, N. &amp; Duque, S.R. (2005) Algas planctónicas del lago de Tota: listado taxonómico actualizado. <em>Ciencia y desarrollo</em> 2: 80–88. https://doi.org/10.19053/issn.0121-7488</p>
<p>&nbsp;</p>
<p>Cardozo, L., Braga Fagundes, P. &amp; Becker, V. (2010) Spatial and temporal variations of Dinophyceae in subtropical reservoirs in southern Brazil. <em>Hydrobiologia</em> 654: 205–214. https://doi.org/10.1007/s10750-010-0382-9</p>
<p>Carty, S. (1993) Freshwater dinoflagellates in northern Ohio. <em>Ohio Journal of Science</em> 93: 49.</p>
<p>Carty, S. (2008) <em>Parvodinium</em> gen. nov. for the Umbonatum Group of <em>Peridinium</em> (Dinophyceae). <em>The Ohio Journal of Science</em> 108: 103–107.</p>
<p>Carty, S. (2014) <em>Freshwater Dinoflagellates of North America</em>. Cornell University Press, New York, 272 pp.&nbsp; https://doi.org/10.7591/9780801470370</p>
<p>Cavalcante, K.P., Craveiro, S.C., Calado, A.J., Ludwig, T.A.V. &amp; Cardoso, L. d. S. (2017) Diversity of freshwater dinoflagellates in the State of Paraná, southern Brazil, with taxonomic and distributional notes. <em>Fottea, Olomouc</em> 17: 240–263. https://doi.org/10.5507/fot.2016.026</p>
<p>Coleman, A.W. (2001) Biogeography and speciation in the Pandorina/Volvulina (Chlorophyta) superclade. <em>Journal of Phycology</em> 37: 836–851. https://doi.org/10.1046/j.1529-8817.2001.01043.x</p>
<p>Craveiro, S.C., Daugbjerg, N., Moestrup, Ø. &amp; Calado, A.J. (2015) Fine-structural characterization and phylogeny of <em>Peridinium polonicum</em>, type species of the recently described genus <em>Naiadinium</em> (Dinophyceae). <em>European Journal of Protistology</em> 51: 259–279.&nbsp; https://doi.org/10.1016/j.ejop.2015.05.001</p>
<p>Craveiro, S.C., Daugbjerg, N., Moestrup, Ø. &amp; Calado, A.J. (2016) Studies on <em>Peridinium aciculiferum</em> and <em>Peridinium malmogiense</em> (=<em>Scrippsiella hangoei</em>): comparison with <em>Chimonodinium lomnickii</em> and description of <em>Apocalathium</em> gen. nov. (Dinophyceae). <em>Phycologia</em> 56: 21–35. https://doi.org/10.2216/16-20.1</p>
<p>Díaz-Palma, P.A., Alucema, A., Hayashida, G. &amp; Maidana, N.I. (2009) Development and standardization of a microalgae test for determining deaths by drowning. <em>Forensic Science International</em> 37: 37–41. https://doi.org/10.1016/j.forsciint.2008.11.015</p>
<p>Donato-R, J. (1991) Fitoplancton y aspectos físicos y químicos de la laguna de Chingaza en Cundinamarca, Colombia. <em>Caldasia</em> 16: 489–500.</p>
<p>Donato-R, J. (2001) <em>Fitoplancton de los lagos andinos del norte de Sudamérica (Colombia). Composición y factores de distribución</em>. Colección. F. y N. Academia Colombiana de Ciencias Exactas (Ed.) Bogotá, D C. 232 pp.</p>
<p>Donato, J., González-G, E. &amp; Rodríguez-M, L. (1996) <em>Ecología de dos sistemas acuáticos de Páramo</em>. Santafé de Bogotá. 164 pp.</p>
<p>Duque, S.R. (2000) <em>Biología del fitoplancton epicontinental de Colombia</em>. Leticia: Universidad Nacional de Colombia (IMANI - ICN). 55 pp.</p>
<p>Duque, S.R. &amp; Donato, J. (1988) Estudio del fitoplancton durante las primeras etapas del llenado del embalse de la Central Hidroeléctrica de Betania (Huila-Colombia). <em>Revista Facultad de Ciencias Universidad Javeriana</em> 1: 29–52.</p>
<p>Esqueda-Lara, K., Sánchez, A., Valdés-Lagunes, G., Salcedo, M., Franco-Torres, A. &amp; Florido, R. (2016) Fitoplancton en el humedal tropical Chaschoc en la cuenca baja del río Usumacinta. <em>Revista Mexicana de Biodiversidad</em> 87: 1177–1188.&nbsp; https://doi.org/10.1016/j.rmb.2016.10.015</p>
<p>Evitt, W.R. &amp; Wall, D. (1968) Dinoflagellate studies IV. Theca and cyst of recent freshwater <em>Peridinium limbatum</em> (Stokes) Lemmermann. <em>Stanford University Publication. Geological Sciences </em>12: 1–23.</p>
<p>Fensome, R.A., Taylor, F.J.R., Norris, G., Sarjeant, W.A.S., Wharton, D.I. &amp; Williams, G.L. (1993) <em>A classification of living and fossil dinoflagellates. </em>Micropaleontology Special Publication Vol. 7. Micropaleontology Press, American Museum of Natural History, pp. 1–334.</p>
<p>Figueroa Torres, M.G. &amp; Moreno-Ruiz, J.L. (2003) Dinoflagelados dulceacuícolas de México.<em> In: </em>Barreiro-Güemes, M.T., Meave del Castillo, E., Signoret-Poillon, M. &amp; Figueroa Torres, M.G. (Eds.) <em>Planctología Mexicana</em>. Sociedad Mexicana de Planctología, A.C.México, pp. 85–102.</p>
<p>Florido-Mosquera, H.E. (1998) Composición y distribución de la comunidad fitoplanctónica, de la Laguna de Iguaque-Santuario de Fauna y Flora de Iguaque , Boyacá-Colombia. <em>Diógenes</em> 5: 53–66.</p>
<p>Fonseca, B.M. &amp; Bicudo, C.E.M. (2008) Phytoplankton seasonal variation in a shallow stratified eutrophic reservoir (Garças Pond, Brazil). <em>Hydrobiologia</em> 600: 267–282. https://doi.org/10.1007/s10750-007-9240-9</p>
<p>García de Emiliani, M.O. (1976) Sistemática y variaciones cuali-cuantitativas diurnas del fitoplancton en el “Lago del Parque General Belgrano.” <em>Physis (Buenos Aires) B</em> 35: 17–38.</p>
<p>Hansen, G. &amp; Flaim, G. (2007) Dinoflagellates of the Trentino Province, Italy. <em>Journal of Limnology</em> 66: 107–141.&nbsp; https://doi.org/10.4081/jlimnol.2007.107</p>
<p>Hargraves, P.E. &amp; Víquez, M.R. (1981) Dinoflagellate abundance in the Laguna Botos, Poás Volcano, Costa Rica. <em>Revista de Biología Tropical</em> 29: 257–264.</p>
<p>Hedger, R.D., Olsen, N.R.B., George, D.G., Malthus, T.J. &amp; Atkinson, P.M. (2004) Modelling spatial distributions of <em>Ceratium hirundinella</em> and <em>Microcystis</em> in a small productive British lake. <em>Hydrobiologia</em> 528: 217–227.&nbsp; https://doi.org/10.1007/s10750-004-2349-1</p>
<p>Huber-Pestalozzi, G. (1968) Cryptophyceae, Chloromonadophyceae, Dinophyceae.<em> In: </em>Elster, H.J. &amp; Ohle, W. (Eds.) <em>Das Phytoplankton des Sübwassers</em>. Shweizerbart’sche Verlag., Stuttgart, pp. 332.</p>
<p>Huitfeld-Kaas, H. (1900) Die limnetischen Peridineen in norwegischen Binnenseen. <em>Videnskabsselskabets Skritter. I. Mathematisk-naturvidenskabelig Klasse </em>2: 1–8.</p>
<p>Iltis, A. &amp; Couté, A. (1984) Peridiniales (Algae, Pyrrophyta) de Bolivie. <em>Revue d’Hydrobiologie Tropicale</em> 17: 279–280.</p>
<p>Imamura, K. &amp; Fukuyo, Y. (1990) <em>Peridinium polonicum</em> Woloszynska.<em> In: </em>Fukuyo, Y., Hideaki, T., Chihara, M. &amp; Matsuoka, K. (Eds.) U.Rokakuho Publ., Tokyo, pp. 136–137.</p>
<p>Jaramillo, U., Cortés-Duque, J. &amp; Flórez, C. eds. (2015) <em>Colombia Anfibia. Un país de humedales. Vol. 1</em>. Instituto de Investigación de Recursos Biológicos Alexander von Humboldt., Bogotá, D C., 140 pp.</p>
<p>Kofoid, C.A. (1909) On <em>Peridinium steini</em> Jörgensen, with a note on the nomenclature of the skeleton of the Peridinidae. <em>Archiv für Protistenkunde</em> 16: 25–47.</p>
<p>Lefèvre, M. (1932) Monographie des espèces d’eau douce du genre <em>Peridinium</em> Ehrb. <em>Archives de Botanique</em> 2: 1–210.</p>
<p>Lemmermann, E. (1905) Über die von Herrn Dr. Walter Volz auf seiner Weltreise gesammelten Süsswasseralgen. <em>Abhandlungen herausgegeben vom Naturwissenschaftlichen Verein zu Bremen</em> 18: 143–174.</p>
<p>León-López, N., Rivera-Rondón, C.A., Zápata, A., Jiménez, J., Villamil, W., Arenas, G., Rincón, C. &amp; Sánchez, T. (2012) Factors controlling phytoplankton in tropical high-mountain drinking-water reservoirs. <em>Limnetica</em> 31: 305–322. https://doi.org/10.23818/limn.31.26</p>
<p>Lindemann, E. (1918) Untersuchungen über Süsswasserperidineen und ihre Variationsformen II. <em>Archiv Für Naturgeschichte</em> 84A (8): 121–194.</p>
<p>Ling, H.U., Croome, R.L. &amp; Tyler, P.A. (1989) Freshwater dinoflagellates of Tasmania, a survey of taxonomy and distribution. <em>British Phycological Journal</em> 24: 111–129. https://doi.org/10.1080/00071618900650111</p>
<p>Lira, B., Parrow, M.W. &amp; Tavera, R. (2017) Morphology and Ecology of Freshwater-blooming <em>Durinskia baltica</em> (Dinophyceae: Peridiniales) in Xochimilco, Mexico. <em>Microbiology Research Journal International</em> 18: 1–15.&nbsp; https://doi.org/10.9734/MRJI/2017/30342</p>
<p>Löffler, H. (1972) Contribution to the limnology of high mountain lakes in Central America. <em>Internationale Revue der gesamten Hydrobiologie und Hydrographie</em> 57: 397–408. https://doi.org/10.1002/iroh.19720570304</p>
<p>Logares, R., Boltovskoy, A., Bensch, S., Laybourn-Parry, J. &amp; Rengefors, K. (2009) Genetic diversity patterns in five protist species occurring in lakes. <em>Protist</em> 160: 301–317.&nbsp; https://doi.org/10.1016/j.protis.2008.10.004</p>
<p>Martínez-Silva, P., Muñoz-Yustres, J.L., Losada-Benavides, L.C. &amp; Rodríguez-Serrezuela, R. (2018) Composition of the phytoplankton community in the first stages of the Quimbo Dam life cycle in Huila – Colombia. <em>Contemporary Engineering Sciences</em> 11: 907–924. https://doi.org/10.12988/ces.2018.8265</p>
<p>Meichtry de Zaburlin, N., Vogler, R.B., Molina, M.J. &amp; Llano, V.M. (2016) Potential distribution of the invasive freshwater dinoflagellate <em>Ceratium furcoides</em> (Levander) Langhans (Dinophyta) in South America. <em>Journal of Phycology</em> 52: 200–208. https://doi.org/10.1111/jpy.12382</p>
<p>Moestrup, Ø. &amp; Calado, A.J. (2018) <em>Süsswasserflora von Mitteleuropa. 6. Dinophyceae</em>. B. Büdel, G. Gärtner, L. Krienitz &amp; M. Schagerl (Eds.) Springer, Berlin, 561 pp. https://doi.org/10.1007/978-3-662-56269-7_7</p>
<p>Montoya, Y. (2011) <em>Efecto del pulso de inundación en la dinámica algal epifítica en un sistema de lagos de planicie de inundación tropicales (Ciénaga de Ayapel-Colombia).</em> Universidad de Antioquia, 287 pp.</p>
<p>Morales, E.A. (2016) Floración de <em>Ceratium furcoides</em> (Levander) Langhans (Dinoflagellata, Dinophyceae) en la represa de La Angostura, Cochabamba, Bolivia. <em>Acta Nova</em> 7: 389–398.</p>
<p>Ostenfeld, C.H. (1907) Beiträge zur Kenntnis der Algenflora des Kossogol-Beckens in der nordwestlichen Mongolei, mit spezieller Berücksichtigung des Phytoplanktons. <em>Hedwigia</em> 46: 365–420.</p>
<p>Ostenfeld, C.H. &amp; Nygaard, G. (1925) On the phytoplankton of the Gatun Lake, Panama Canal. <em>Dansk Botanisk Arkiv Udgivet af Dansk Botanisk Forening</em> 4: 1–16.</p>
<p>Pandeirada, M.S., Craveiro, S.C. &amp; Calado, A.J. (2013) Freshwater dinoflagellates in Portugal (W Iberia): a critical checklist and new observations. <em>Nova Hedwigia</em> 97: 321–348. https://doi.org/10.1127/0029-5035/2013/0119</p>
<p>Pinilla, G.A., Canosa, A., Vargas, A., Gavilán, M. &amp; López, L. (2007) Acoplamiento entre las comunidades planctónicas de un lago amazónico de aguas claras (lago Boa, Colombia). <em>Limnetica</em> 26: 53–65.&nbsp; https://doi.org/10.23818/limn.26.05</p>
<p>Popovský, J. &amp; Pfiester, L.A. (1990) <em>Süsswasserflora von Mitteleuropa. 6. Dinophyceae (Dinoflagellida)</em>. H. Ettl, J. Gerloff, H. Heynig &amp; D. Mollenhauer (Eds.) Gustav Fischer, Jena. 272 pp.</p>
<p>Ramos, G.J.P., Bicudo, C.E. de M. &amp; Moura, C.W. do N. (2016) First record of <em>Parvodinium umbonatum</em> (Stein) Carty (Peridiniaceae, Dinophyta) for northeast Brazil. <em>Check List</em> 12: 1–6. https://doi.org/10.15560/12.6.2024</p>
<p>Rengefors, K., Logares, R., Laybourn-Parry, J. &amp; Gast, R.J. (2015) Evidence of concurrent local adaptation and high phenotypic plasticity in a polar microeukaryote. <em>Environmental Microbiology</em> 17: 1510–1519. https://doi.org/10.1111/1462-2920.12571</p>
<p>Sant’Anna, C.L., Xavier, M.B. &amp; Sormus, L. (1988) Estudo qualitativo do fitoplâncton da represa da Serraria. Estado de São Paulo, Brasil. <em>Revista Brasileira de Biologia </em>48: 83–102.</p>
<p>Stokes, A.C. (1887) Notices of new fresh-water infusoria. <em>Proceedings of the American Philosophical Society</em> 24: 244–255.</p>
<p>Thompson, R.H. (1951) A new genus and new records of fresh-water Pyrrophyta in the Desmokontae and Dinophyceae. <em>Lloydia</em> 13: 277–299.</p>
<p>Vanormelingen, P., Verleyen, E. &amp; Vyverman, W. (2008) The diversity and distribution of diatoms: from cosmopolitanism to narrow endemism. <em>Biodiversity and Conservation</em> 17: 393–405. https://doi.org/10.1007/s10531-007-9257-4</p>
<p>Vega, J.E., Diez,&nbsp; de A. &amp; Ruiz-C, O. (1993) Limnología de un lago colombiano. <em>Revista Ainsa</em> 1993: 63–72.</p>
<p>Woloszynska, J. (1916) Polnische Süsswasser-Peridineen. <em>Bulletin international de l’Académie des sciences de Cracovie, Classe des sciences mathématiques et naturelles. Série B, Sciences naturelles</em> 1915: 260–285.</p>
<p>Van den Wyngaert, S., Möst, M., Freimann, R., Ibelings, B.W. &amp; Spaak, P. (2015) Hidden diversity in the freshwater planktonic diatom <em>Asterionella formosa</em>. <em>Molecular Ecology</em> 24: 2955–2912. https://doi.org/10.1111/mec.13218</p>